Skład potu i jego funkcje. Dlaczego pot jest tak ważny?

Pot spełnia niezwykle istotną funkcję w prawidłowej pracy ludzkiego organizmu. Pozwala on bowiem m.in. na utrzymanie prawidłowej temperatury ciała i zapobiega przegrzaniu organizmu. Jakie jeszcze funkcje ma pot? Jaki jest skład potu człowieka? Gdzie jest produkowany pot? Dlaczego jego rola w utrzymaniu dobrej kondycji naszego ciała jest taka ważna? Odpowiadamy w artykule.

Czym jest pot?

Pot jest bezbarwnym roztworem soli (stąd obecność soli w pocie i jego słonawy posmak). Stanowi wydzielinę gruczołów potowych, składającą się w 98% z wody i chlorku sodu (NaCl – 0.6 do 0.8%)^[1]. Skład potu zależy od wielu czynników, takich jak: płeć, wiek, stosowana dieta, hormony czy ogólny stan zdrowia.

Pot zdrowej, dorosłej osoby ma odczyn kwaśny, a jego pH zwykle zawiera się w przedziale od 4,6 do 6. Pot jest z założenia bezwonny, a utożsamiany z nim specyficzny zapach jest tak naprawdę efektem jego rozkładu, który dokonuje się na skórze, za pośrednictwem zamieszkujących ją bakterii.

Co odpowiada za wydzielanie potu?

Elementy ludzkiego ciała, które są odpowiedzialne za wydzielanie potu to gruczoły potowe^[2]. Są one zlokalizowane w skórze. Uchodzą na powierzchnię ciała (gruczoły ekrynowe) lub do mieszków włosowych (gruczoły apokrynowe).

Te pierwsze^[3]stanowią bardzo ważną składową procesu termoregulacji. Najwięcej ekrynowych gruczołów potowych w organizmie człowieka znajduje się na wewnętrznej powierzchni dłoni i stóp. Gdy temperatura ciała wzrasta, podwzgórze wysyła sygnały do tych gruczołów, wzywając do intensywnej produkcji potu.

Gruczoły apokrynowe^[4]znajdują się pod pachami, w pachwinach, w okolicy narządów płciowych, odbytu, powiek i sutków. Ich działalność nie jest związana z termoregulacją. Odpowiadają za wydzielanie potu.

Potliwość a prawidłowa gospodarka wodna organizmu

Potliwość ma bezpośredni wpływ na gospodarkę wodną organizmu. Zależność między poceniem się a poziomem wody (nawodnienia) w organizmie jest dość prosta (ale niezwykle ważna). W wyniku wydzielania potu woda jest uwalniana przez gruczoły potowe w skórze, odparowuje z niej i ciało zostaje ochłodzone. Im bardziej się pocimy, tym więcej tracimy wody.

Pocenie się jest procesem stałym^[5]. W warunkach komfortu cieplnego bez przerwy pracuje około 5% gruczołów ekrynowych^[6]. Jednak sytuacjach awaryjnych podwzgórze wysyła sygnały do gruczołów potowych, co powoduje ich wzmożoną pracę. Dzieje się tak, gdy wzrasta temperatura wewnątrz ciała (podczas wysiłku fizycznego lub gorączki), rośnie temperatura zewnętrzna (powyżej 30°C) oraz w stanach silnego wzburzenia emocjonalnego.

Intensywne pocenie się może prowadzić do odwodnienia organizmu. Dlatego należy pamiętać o prawidłowej podaży płynów, zwłaszcza w okresach wysokich temperatur czy w czasie intensywnego wysiłku. Okazuje się bowiem, że w przypadku „sportowców i osób wykonujących prace fizyczne o charakterze wytrzymałościowym wydolność ustroju znacznie obniża się po stracie potu w ilości 1-2% masy ciała. Niedobór wody wynoszący 5-8% tej masy wywołuje bardzo nasilone zmiany ogólnej wydolności fizycznej i psychicznej”^[7].

Warto również dodać, że pocenie się pozwala utrzymać prawidłową wilgotność i nawodnienie skóry. Pot tworzy na niej warstwę ochronną, utrudniającą dostęp drobnoustrojom i chroniącą przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi^[8].

Co tracimy wraz z potem? Skład potu

Skład potu zdrowego człowieka zawiera on 98% wody, w której jest rozpuszczonych szereg związków. Związki te powstały w procesach przemiany materii:

• chlorek sodu 0,6 do 0,8% NaCl;
• kwas moczowy;
• mocznik;
• amoniak;
• tłuszcze;
• węglowodany^[9];
• aminokwasy.

Pocąc się, tracimy więc nie tylko wodę, ale też inne związki, które wchodzą w skład wydzieliny gruczołów potowych. Wraz z potem tracimy również szereg soli mineralnych, tzw. elektrolitów. Te składniki potu pełnią istotne funkcje dla ludzkiego organizmu. Są to m.in.^[10]:

• sód – pomaga utrzymać równowagę wodną w organizmie i jest istotny dla zachowania prawidłowej pracy mięśni, w tym serca oraz układu nerwowego;
• potas – bierze udział w regulacji gospodarki wodnej organizmu, wpływa na równowagę kwasowo-zasadową, kontroluje prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego;
• magnez – aktywuje enzymy w przemianach wewnątrz komórek, reguluje syntezę białka, uczestniczy w przewodnictwie nerwowym, także do mięśni, reguluje ciśnienie tętnicze i prawidłową mineralizację kości;
• chlor – reguluje gospodarkę wodną, utrzymuje prawidłowy poziom wody w komórkach organizmu, aktywuje enzymy trawienne śliny, uczestniczy w produkcji kwasu solnego w żołądku. Ponadto badanie chlorków w pocie (tzw. test potowy) stosuje się w diagnostyce mukowiscydozy. Ich stężenie w pocie ma więc cenną wartość diagnostyczną.

Dlatego w przypadku okresów nadmiernego pocenia, zwłaszcza gdy trwają one długo, należy uzupełniać nie tylko niedobory wody, ale także zasoby powyższych składników mineralnych.

Jak radzić sobie z nadmierną potliwością?

Pocenie to naturalny objaw fizjologiczny. Jeśli jednak jest nadmierne, może stać się przyczyną dyskomfortu. Są jednak pewne, domowe sposoby, radzenia sobie z nadmiernym poceniem:

• zakładaj komfortową, luźną odzież, z naturalnych, przewiewnych włókien – sztuczne materiały i obcisły ubiór zaburzają wentylację, co wzmaga pocenie;
• ogranicz ostre przyprawy, kawę i alkohol – prowadzą one do wzmożonej pracy gruczołów potowych;
• staraj się unikać stresu – stres intensyfikuje pocenie;
• używaj antyperspirantu – antyperspiranty (np. z linii Perspirex) mogą czasowo zablokować gruczoły potowe, co pozwoli na skuteczne ograniczenie pocenia się w miejscach zastosowania.

Składniki potu – podsumowanie

Pot jest fizjologiczną obroną organizmu przed przegrzaniem, bierze udział w oczyszczaniu organizmu z toksyn oraz pomaga chronić skórę, współtworząc płaszcz lipidowy^[11]. Pozwala naszemu ciału sprawnie pracować. Stanowi więc znaczący i niezbędny element ludzkiego organizmu, bez którego nie mógłby on prawidłowo funkcjonować.

---

BIBLIOGRAFIA

^[1]Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka: podręcznik dla studentów i lekarzy. Wyd. 3(2). T. 5: Układ nerwowy obwodowy. Układ nerwowy autonomiczny. Powłoka wspólna. Narządy zmysłów. Warszawa: PZWL, 1989

^[2]Kazumasa Kurosumi, Susumu Shibasaki, Toshio Ito, Cytology of the Secretion in Mammalian Sweat Glands, 1984.

^[3]Jan Zarzycki: Histologia zwierząt domowych i człowieka. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1979. ISBN 83-09-00034-0.

^[4]Ibidem.

^[5]B. Pawłowski, Biologia atrakcyjności człowieka, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego (2009)

^[6]Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka: podręcznik dla studentów i lekarzy. Wyd. 3(2). T. 5: Układ nerwowy obwodowy. Układ nerwowy autonomiczny. Powłoka wspólna. Narządy zmysłów. Warszawa: PZWL, 1989.

^[7]http://www.wodadlazdrowia.pl/pl/318/0/rola-rownowagi-wod-min-.html

^[8]Ibidem.

^[9]Boreyko-Chodkiewicz K., Massalski W.: Zaburzenia gospodarki wodno-mineralnej, Warszawa 1963.

^[10]Ibidem

^[11]Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka: podręcznik dla studentów i lekarzy. Wyd. 3(2). T. 5: Układ nerwowy obwodowy. Układ nerwowy autonomiczny. Powłoka wspólna. Narządy zmysłów. Warszawa: PZWL, 1989

^[12]Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka: podręcznik dla studentów i lekarzy. Wyd. 3(2). T. 5: Układ nerwowy obwodowy. Układ nerwowy autonomiczny. Powłoka wspólna. Narządy zmysłów. Warszawa: PZWL, 1989

^[13]Kazumasa Kurosumi, Susumu Shibasaki, Toshio Ito, Cytology of the Secretion in Mammalian Sweat Glands, 1984.

^[14]Jan Zarzycki: Histologia zwierząt domowych i człowieka. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1979. ISBN 83-09-00034-0.

^[15]B. Pawłowski, Biologia atrakcyjności człowieka, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego (2009)

^[16]Boreyko-Chodkiewicz K., Massalski W.: Zaburzenia gospodarki wodno-mineralnej, Warszawa 1963.

^[17]http://www.wodadlazdrowia.pl/pl/318/0/rola-rownowagi-wod-min-.html